Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Eylül ayı Tarım Girdi Fiyat Endeksi'ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE'nin aylık yüzde 2,63 ilan edildiğini belirten Çandır, "Bu rakam, endeksin ölçülmeye başladığı 2015 yılından itibaren Eylül ayları ortalamasının 1,7 katı olarak ilan edilmiştir" dedi.
Tarım-GFE'nin Eylül ayında yıllık yüzde 40,97 ilan edildiğini kaydeden Çandır, "Bu yıllık rakam, geçen yılki yüzde 135,06 düzeyinin üçte biri civarındadır. İlan edilen yıllık rakamın yüzde 32,24 olan ortalamaya yakın olması, gelecekteki düşüş beklentilerini törpülemektedir. Genel olarak baktığımızda, Eylül ayı için açıklanan tarımsal girdi maliyetleri enflasyonu, aylık olarak ortalamalarda seyrederken yıllık olarak ise 2022 yılından sonraki en yüksek düzeyde kalmaya devam etti" değerlendirmesinde bulundu.
"Veterinerlik hizmeti yükseldi"
Eylül ayı Tarım-GFE'nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 2,36 ve yıllıkta ise yüzde 35,80'lik artış ilan edildiğini kaydeden Ali Çandır, bu rakamların Eylül ayları itibariyle 2022 yılından sonraki en yüksek değerler olduğuna dikkat çekti. Aylıkta tohumda yüzde 7,75, enerjide yüzde 4,24, gübrede yüzde 3,21, ilaçta yüzde 1,24, veteriner hizmetlerinde yüzde 2,68, yemde yüzde 0,91 ve diğer kalemlerde ise yüzde 2,10 artış olduğunu belirten Çandır; yıllıkta ise tohumda yüzde 45,15, enerjide yüzde 39,74, gübrede yüzde 14,35, ilaçta yüzde 27,16, veteriner hizmetlerinde yüzde 106,79, yemde yüzde 26,44 ve diğer kalemlerde ise yüzde 88,41'lik artışa dikkat çekti.
Tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 4,31, yıllık yüzde 81,65 artış ilan edildiğini kaydeden Çandır, "Eylül ayında da Temmuz'da olduğu gibi Tarım-GFE alt kalemlerinde sıra dışı rakamlar gözlenmiştir. Bunların en dikkat çekicisi tohum, veterinerlik ve tarımsal yatırımda kullanılan mal ve hizmetler kalemleri olmuştur. Tohumda ve enerjide 2022 yılından sonraki en yüksek, yatırımda kullanılan mal ve hizmetlerde ise rekor seviyeler ilan edilmiştir. Yıllık rakamlarda da benzer bir eğilim söz konusu olmuş ve veterinerlik rekor kırmıştır" değerlendirmesinde bulundu.
"Tarım ürünleri fiyatı girdi maliyetleri üzerinde arttı"
TÜİK'in Eylül ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE'yi aylık yüzde 4,47, yıllık yüzde 71,96 ilan ettiğini hatırlatan Ali Çandır, "Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmişken Mayıs ve Haziran aylarında aylık ve yıllık düzeyde Tarım-GFE, Tarım-ÜFE'nin altında kalarak üretici lehine dönmüştü. Eylül ayında bu durum aylıkta ve yıllıkta yeniden üretici lehine dönmüş, yani tarımsal ürün fiyatları, girdi maliyetlerinin üzerinde artmıştır. Önümüzdeki aylarda bu eğilimin devam etmesi, üretici kesimin birikmiş zararlarının azalmasına katkı sağlayacaktır" diye konuştu.
Yurt içi ve yurt dışı üretici enflasyonlarının tarımı dolaylı olarak etkilediğini söyleyen Çandır, yurt dışı üretici enflasyonu YD-ÜFE'nin Eylül'de aylık yüzde 0,59 azaldığını ve yıllıkta yüzde 57,25 arttığını belirtti. Yurt içi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE'nin aylıkta yüzde 3,40 ve yıllıkta yüzde 47,44 arttığını belirten Çandır, "Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylık yüzde 4,92 ve yıllık ise yüzde 65,30 artmıştı. Bu durum Eylül ayında da tarıma dayalı imalatta yüksek enflasyonun devam ettiğini göstermektedir" dedi.
Eylül ayında tüketici enflasyonu TÜFE'nin aylık yüzde 4,75, yıllık ise yüzde 61,53 arttığına işaret eden Ali Çandır, "Tüketici taraftaki gıda enflasyonu ise Eylül ayında aylık yüzde 3,32 ve yıllık yüzde 75,14 olarak ilan edilmişti. İşlenmemiş gıda enflasyonu Eylül'de aylık yüzde 2,39 ve yıllık yüzde 96,17 düzeyinde ilan edilmişti. Yaş meyve sebze enflasyonu aylık yüzde 0,23 ve yıllık 102,46 artış olarak ilan edilmişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar; üreticilerin maruz kaldığı maliyet artışlarını, Eylül ayı itibariyle tüketiciye yansıtamadığını göstermektedir" değerlendirmesinde bulundu.
İHA